Pembangunan modal insan adalah keupayaan untuk meningkatkan kesejahteraan masyarakat secara keseluruhan sama ada di dunia mahupun di akhirat dalam proses yang harmonis dan dinamik. Menurut Shohana, terdapat 6 konsep pembangunan insan berteraskan Islam iaitu:
1. Pembangunan Ilmu
Pembangunan ilmu menjadi asas utama yang
membawa ketakwaan kepada Allah SWT. Penguasaan ilmu meliputi ilmu fardhu ain
yang dikategorikan kepada ilmu Usuluddin, ilmu Fiqah dan ilmu Tasawuf,
menerangkan cara manusia mengurus sistem kehidupan di dunia sebagai individu
dan masyarakat. Mengutamakan ilmu fardhu ain merupakan prinsip tarbiah yang
tepat kerana imu fardhu ain yang juga dikenali sebagi ilmu akhirat mengandungi
prinsip keimanan, petunjuk serta peraturan iaitu syariat, ibadat dan akhlak
yang bertindak sebagai penyuluh kepada perkembangan ilmu fadhu kifayah yang
lain.
2. Pembangunan Akidah
Memahami dasar rukun iman seperti sifat-sifat
ketuhanan, kenabian dan hakikat-hakikat ghaib merupakan peringkat pertama kea
rah pembangunan keimanan insan. Kewajipan beriman kepada Allah SWT diterangkan
melalui kewajipan mendalami sidat ketuhanan yang merupakan asas keimanan yang
sentiasa dijadikan pegangan dalam seluruh aspek kehidupan manusia.
Pembangunan akidah ini menekankan aspek pembentukan akidah Islam
yang menjadi asas yang kukuh dalam membina sesebuah masyarakat untuk membanteras
kezaliman, penindasan dan pencabulan kepada kemuliaan seseorang insan. Asas
akidah ini telah membawa perubahan yang besar dalam masyaratakt pada zaman Arab
Jahiliah.
Menurut Abdul Karim Zaidan, terdapat tiga ciri dalam sistem sosial
Islam iaitu mengutamakan akhlak, berpegang kepada konsep keadilan dan
melindungi institusi keluarga.
3. Pembangunan Ibadah
Pembangunan ibadah merupakan satu bentuk
pengabdian diri dan merupakan manifestasi kekuatan iman dan takwa kepada Allah
SWT. Amal ibadah yang dirangkumkan dalam taklif rukun Islam merupakan
pendekatan yang disarankan oleh Syeikh Abdul Samad al-Falimbani dalam kitabnya Hidayatus-salikin fi suluki
maslakil-muttaqin untuk
membangunkan nilai spiritual dan meningkatkan kesejahteraan dan kedamaian.
Aspek pembangunan ibadah yang disentuh di dalam kitab ini meliputi 13 perkara ibadah. Senarai ibadah tersebut termasuklah adab qada hajat, wuduk, adab mandi, adab bersedia untuk mengerjakan solat, solat, adab imam dan makmum, adab hari Jumaat, puasa dan zikir.
4. Pembangunan Anggota Manusia
Menurut pandangan Islam, taklif Ilahi ke atas
setiap insan terbahagi kepada dua dimensi iaitu taklif berbentuk suruhan dan
taklif berbentuk larangan. Taklif berbentuk suruhan dinyatakan melalui tuntutan
kefardhuan ibadah khusus berupa amalan fardhu dan amal soleh. Sementara taklif
kedua dihubungkan dengan tegahan yang bersangkutan dengan penggunaan anggota
lahir manusia. Pembangunan ibadah menurut pandangan pengarang kitab ini
menekankan tumpuan ketaatan yang dituntut secara zahir terhadap anggota yang
terdapat pada jasad manusia seperti mata, telinga, lidah, tangan dan kaki.
5. Pembangunan Rohani dan Akhlak
Pembangunan akhlak sesama insan dan
pembangunan akhlak dengan Allah SWT merupakan dua bentuk pembangunan yang
diklasifikasikan dalam kitab Hidayatus-salikin fi suluki maslakil-muttaqin.
Sifat-sifat kesejahteraan hati insan yang dizahirkan oleh akhlak luaran adalah
satu bentuk pembangunan akhlak sesama manusia. Manakala pembinaan sifat-sifat
mulia yang tertanam di dalam hati adalah bentuk pembangunan akhlak dengan Allah
SWT.
Pembangunan rohani dan akhlak modal insan dibincangkan dalam konteks maksiat batin diklasifikasikan kepada sepuluh sifat kekejian yang menjadi halangan kepada pencapaian kesejahteraan. Perkara yang boleh membangun kerohanian umat Islam termasuklah amalan ibadat, zikir, munajat, doa, tawakal, Qiamullail, mujahadah, membaca al-Quran dan sebagainya mampu meningkatkan pembangunan kejiwaan umat Islam.
Sepuluh sifat ini pula meliputi sifat tamak, gemar bercakap, marah, hasad dengki, bakhil, kasihkan harta, kasihkan kemegahan, kasihkan dunia, takabbur dan membesar diri, ujub dan riya'. Sementara sifat kepujian yang membantu melonjakkan kesejahteraan ialah taubat, takut, zuhud, sabar, syukur, ikhlas dan benar, tawakal, mahabbah (kasihkan Allah), redha dan mengingati mati.
6. Pembangunan Adab Sosial
Adab adalah natijah isi kerohanian seseorang
insan. Hasil daripada ketulusan dan kejernihan hati budi seseorang akan
dimanifestasikan melalui adab sopan dan tingkah laku yang telus ikhlas.
Perbincangan prinsip kesejahteraan dalam aspek pembangunan sosial yang
dibincangkan dalam kitab Hidayatus-salikin
fi suluki maslakil-muttaqin ini
dibahaskan melalui lima tahap aturan adab iaitu:
No comments:
Post a Comment